Epitafium Abramskiego

D.O.M.

"Tu spoczywając
nędzny grześnik
Jozef Abramski
żebrze westchnienia
do Boga
za dusze swoje
umarł dnia 14 ( miesiąc nieczytelny) 1743
X Szymon bratu swojemu położył.”

To tragiczne wezwanie przyciągnęło mą uwagę. Cóż ten biedny „grzesznik” nabroił w życiu, aby aż tak na wieki oznajmić to wszem i wobec? A może to był tylko taki sprytny zabieg wzbudzenia w przechodniu litość, aby ten w poczuciu chrześcijańskiego obowiązku zmówił modlitwę w intencji biednej duszy?

Kim był ten człowiek, z pewnością się nie dowiem. Jestem wielce dociekliwą osobą, ale nie na tyle, aby wertować olbrzymie tomiska ksiąg parafialnych sprzed wieków i to jeszcze w kościele Mariackim. Może gdzieś istnieją jego potomkowie. Może coś o nim wiedzą, może...

Jedno jest pewne. Nie należało się to każdemu. Umieszczenie marmurowej płyty z epitafium na zewnętrznych murach kościoła Mariackiego, świadczyło, że nie pochodził z mało znaczącej rodziny, a w każdym razie, nie z mało zamożnej. Umieszczenie takiej płyty wiązało się z datkiem na kościół. Było to oczywiste i ogólnie przyjęte, a zamożni ludzie często zadziwiali swoją hojnością w tej materii. O czym może świadczyć mnogość ołtarzy, kaplic i tablic.
Dlaczego akurat kościół Mariacki?

Mało kto wie, że wokół niego, jeszcze do końca XVIII w., istniał kilkusetletni cmentarz (od XIII w). Plac Mariacki, na którym dzisiaj jest fontanna, to właśnie było główne miejsce pochówku mieszczan. Teraźniejszy kościół pw. Św. Barbary, był kaplicą cmentarną, którą z wiekami powiększano i rozbudowywano. Dopiero przepisy sanitarne wprowadzone pod koniec XVIII wieku, zakazujące pochówku zmarłych w granicach miasta, spowodowały zamknięcie nekropolii. Od tej pory głównym miejscem pochówku Krakowian stały się Rakowice.

Jednak jeśli przejdziecie się dookoła kościoła i uważnie obejrzycie mury- znajdziecie wiele próśb o modlitwę za zmarłych z różnych wieków. Tablice nierzadko wzruszające. Wiele ludzkich losów zapisanych w postaci epitafium i próśb o modlitwę.

Tablica z dramatycznym wydźwiękiem, Ś.P. Abramskiego, skłoniła mnie do zapoznania się z ówczesnymi kanonami, „modami” tekstów nagrobnych. D.O.M. to skrót od łacińskiego D[eo]. O[ptimo]. M[aximo], czyli Bogu, Najlepszemu, Najwyższemu.

W zależności od stopnia zamożności rodziny, fundowano zmarłym od kaplic kościelnych, po ołtarze, ołtarzyki, tablice w kościele, płyty i tablice z epitafium. Tekst jaki zamieszczano ku czci zmarłego był rozmaity. Od łacińskich sentencji począwszy, poprzez wiersze poetów i wierszokletów, skończywszy na wymienianiu zasług doczesnych i funkcji zawodowych i społecznych. Co więcej zapobiegliwi, układali za życia swoje epitafia. Szczególnie jedno dało mi obraz sytuacji. Napis na grobie księdza, któremu na własne życzenie umieszczono ten napis:

"Żebrze westchnienia do Zbawiciela
Pana za dusze swoie xiadz tuteyszy
Piotr nayniegodnieyszy grzesznik wielki zmarły
roku 1767 dni 20 maia”

Indukcyjnym uogólnieniem dochodzę do wniosku, że imć Abramski mógł polecić swojej rodzinie ten wpis, aby ukazać swoją bezdenną pokorę, świadomość grzeszności śmiertelnego życia, nadziei na szczęśliwość wieczną dzięki „westchnieniu” żyjących. Jego małość wobec wieczności nie wstydziła się okazać w trwałym wpisie jego rodzina. Rozmyślam zatem, że tak naprawdę nie był to wielki grzesznik, a zwykły, nawet pobożny człowiek, którego bliscy, świadomi nieprawdziwości tych słów- „nędzny grzesznik”, jak i pewności nienagannej opinii „exitusa”, nie wstydzili się wpisać tego epitafium. O niewybredny żart nikogo nie podejrzewam.

Moje westchnienie dla Niego: Wieczny odpoczynek..